Gelegen in de schaduw van twee wereldmachten ligt een land met bescheiden status. Ingeklemd tussen China en Rusland ligt namelijk de binnenstaat Mongolië. Een land zonder prominente rol op het wereldtoneel, hoewel dat wel eens anders is geweest. Onder leiding van the one and only Ghengis Khan was het Mongoolse Rijk een superstaat. Een machtsvacuüm op het Aziatische continent, dat in al zijn expansiedrift een van de grootste rijken in de wereldgeschiedenis werd.

Maar dat is lang geleden. Anno 2017 heeft Mongolië ingeleverd aan territorium en is die wereldwijde status wat ingedamd. Sterker nog, het is een land dat over de jaren heen misschien wat in de vergetelheid is geraakt. Het is dan ook relatief ongerept, onontdekt en ontgonnen gebleven.

Aldaar – een beknopte reportage over het land van de Eternal Blue Sky.

1. MONGOOLSE DIVERSITEIT

Als er iets is dat Mongolië tekent, is het de enorme diversiteit van zijn landschap. Het is gezegend met zo’n grote variëteit aan natuur, dat je binnen de landsgrenzen een kleine wereldreis kan maken. In het zuiden ligt de zinderende Gobi woestijn met zijn rotswanden en duinen. In het westen torent het Altai gebergte uit boven de uitgestrekte toendra’s. In het noorden vind je dichtbegroeide bossen, meren en kabbelende rivieren. Het oosten lijkt oneindig en biedt een van de meest ontgonnen steppes die je op deze aardkloot kan vinden.

En terwijl iedere windrichting het land een ander gezicht geeft, is het aldoor bezaaid met groene heuvels, eindeloze grasvlakten, slaperige dorpjes, nationale parken en bandensporen. Bandensporen zover het oog kan zien. Die sporen zijn bij gebrek aan beter hét wegennetwerk van Mongolië.

En hoewel er al hele boekwerken zijn geschreven over die eindeloze diversiteit en schoonheid, doen wij er nog een schepje bovenop. Een verslag c.q. beschouwing van onze ervaringen en bevindingen.

/ ULAANBAATAR

Om te beginnen: de hoofdstad, het capitool, de enige grote stad die Mongolië kent. De stad is het spiegelbeeld van de ontwikkeling die Mongolië doorgaat. Het heeft een sterk groeiende economie wat ook een opkomende luxe ontketent. Rond het centrum worden moderne appartementencomplexen uit de grond gestampt. Stuk voor stuk voorzien van namen met quasi-internationale allure zoals River Town, Sunny Village en de Diamond Villas.

In het centrum vind je on-Nederlands-grote shoppingmalls met prijskaartjes waar ze zich aan de PC Hooft nog voor zouden schamen. Er is een ruim aanbod aan hippe restaurants, koffiebars, musea en zelfs Belgische bier cafés waar de lokale hipsterij heen komt peddelen op hun fixies. Als het er bij vlagen niet zo verstikkend heet was, had je jezelf in Berlijn gewaand.

Ulaanbaatar is verder een stad met overvolle wegen waar je soms een uur kan doen over luttele kilometers. De smog is al te ruiken als je op een kilometer van de stad rijdt. Met name aan die stadsrand vind je de rauwe randjes van Ulaanbaatar. Volgepakt met vervallen hutjes die verkoopwaar als snacks, autobanden, electronica en uiteenlopende curiosa aanbieden. Daar tussendoor staan ietwat vervallen gers voor de ogenschijnlijk minderbedeelden.

Want Ulaanbaatar is wat dat betreft zeker geen uitzondering op de regel: daar waar economische groei plaatsvindt, is ook groeipijn te vinden. In andere woorden, lang niet iedereen pikt een graantje mee van de nieuwe welvaart. Los van al die ‘westers’ luxe, heeft de stad dus ook een ander gezicht. Zo vindt je er ook sloppenwijken, braak liggende stukken stad, tacky winkeltjes, oude Soviet flats en relatief veel daklozen. De stad lijkt langs zijn hoofdwegen soms bijna Europees, terwijl er natuurlijk veel meer schuilgaat achter die plastische schoonheid. Het is een stad van twee gezichten, die beiden op hun eigen manier wel een unieke ervaring bieden.

// CENTRAAL MONGOLIË & NOORD MONGOLIË

Vanuit Ulaanbaatar loopt een snelweg die je naar het hart van het land – en daar voorbij leidt. Maar wanneer je meer wil zien van de omgeving, ben je al gauw aangewezen op de welbekende zangweggetjes en bandensporen. Het landschap bestaat er uit eindeloze grassteppes die hier en daar worden opengebroken door kronkelende riviertjes en plukjes bos. De grond deint op en neer in de vorm van series aan heuvelpartijen, terwijl soms een witte stip aan de horizon verschijnt. Het zijn de traditionele gers – de huizen van de nomadische bevolking. Veel mensen kom je echter niet tegen, eerder grote kuddes geiten, schapen, paarden en koeien die zelfs over de schaarse snelwegen dartelen.

Het Noorden van Mongolië is overigens groener dan het meer centrale gebied, hoewel dat afhankelijk is van de regenval. Maar wanneer je langzaamaan het noorden bereikt, krijgt het gras een diepere kleur. Meer bossen ontschieten uit de grond terwijl de lucht geleidelijk koeler wordt. Onze reis bracht ons voornamelijk naar het Khovsgol meer. Een uitgestrekt en helder water dat omringd wordt door beboste heuvels. Met name voor binnenlandse toeristen één van de populairdere bestemmingen.

/// DALANZADGAD & GOBI

In het zuiden van het land bevindt zoals gezegd de Gobi. Als een last frontier voor de natuur en woestijn de vrije loop krijgen, bevindt zich Dalanzadgad. Met ongeveer de omvang van Dronten mag de stad gerust bescheiden worden genoemd. Het vertoont daarbij de karakteristieke trekken van veel Mongoolse plaatsjes die we zijn tegengekomen: alles is net niet af, netjes of onderhouden.

Maar enkele uren rijden voorbij Dalanzadgad bevinden zich twee prachtige plekken: Yolyn Am en Khongoryn Els, niet te diep in het zuiden van de regio. De diversiteit van Mongolië wordt overigens nog maar eens benadrukt door de twee natuurgebieden. Beiden liggen niet dramatisch ver uit elkaar, maar zijn op zich zelf twee verschillende werelden. Yolyn Am is een groen gebied met een diepe vallei, omringd door donkere kliffen. Hoewel het in het Gobi gebied ligt, zijn sommige delen van de vallei volledig bedekt met ijs. In de zomer is het helaas dusdanig warm dat er maar een lullig laagje ijs ligt, maar ijs desalniettemin.

Een paar uur verder op ligt Khongoryn Els. Met ieder uur dat je dichterbij het gebied komt, neemt de hoeveelheid gras af. De zon slaat er neer op de aarde met een flinke kracht zonder dat het landschap veel schaduw biedt. Het gebied ontvouwt zich langzaam door een lange strook aan zandduinen waarvan de eerste duinen klein beginnen. Maar hoe verder je komt, hoe hoger de duinen, tot ze pieken van circa 150 meter bereiken.

2. MONGOOLSE GASTVRIJHEID

Wanneer Ghengis Khan praktisch de covergirl van je geschiedenisboeken is, is het moeilijk om tegelijk te beweren dat gastvrijheid in je DNA zit. Toch heeft Mongolië bewezen dat het kan. Onze eigen ervaringen zijn vrijwel louter positief. Vriendelijkheid, behulpzaamheid en inderdaad – gastvrijheid, het lijkt verkleefd met de Mongoolse cultuur. Het leek gevoelsmatig soms een beetje op die idealen waar Jan Terlouw over oreerde in DWDD.

Toegegeven, zo zwart-wit is het natuurlijk allemaal niet. Mongolië is geen utopisch oord waar geen randdebielen wonen en waar ze een vaccin tegen criminaliteit hebben gevonden. Sterker nog, terwijl mijn vingers over dit toetsenbord glijden, loeien de sirenes af en aan in de verte. Bovendien moeten we bij onze ervaringen nog een andere kanttekening plaatsen: we zijn en blijven toeristen. Overal waar wij met onze Europese toeter komen kijken, rinkelt er ergens een Mongoolse kassa. Het klinkt misschien cru, maar als wij ergens een broodje kopen, betalen we natuurlijk gewoon voor de hospitality. In hoeverre is het dan eerlijk om te beweren dat we echte gastvrijheid hebben ervaren?

Best wel eerlijk, als het aan ons ligt. Waarom?– het is vooral een gevoel. Lekker vaag en moeilijk te onderbouwen. Hopelijk kunnen we dat meer gestalte geven door twee voorbeelden van gastvrijheid die ons sterk zijn bijgebleven.

#MIGHTY MIDA

Toen we net aankwamen in Mongolië, was onze eerste stop Ulaanbaatar. Daar zouden we de eerste nachten slapen op een Airbnb adres. We huurden de  kamer in het appartement van Mida. Een vrouwtje van achter in de vijftig, in het bezit van een Engels/Duits vocabulaire en bovendien een dijk van een karakter.

En hoewel we slechts een handjevol euro’s hadden neergeteld voor de kamer, gaf Mida ons meer dan dat luttele bedrag kon verantwoorden. Voor dag en dauw stond ze op om ontbijt voor ons te koken. Vaste prik: drie eieren, drie toasts, oatmeal, koffie en sweetroll. Als we ’s middags even thuis waren, kookte ze opnieuw een uitgebreide (traditionele) maaltijd om samen te kunnen eten. En als het voor het slapen ook nog even paste, ging ze graag samen even thee drinken. Kosteloos, geen behoefte aan hulp, geld of wat ook maar in die richting valt.

Verder was ze open en spraakzaam over ieder topic dat je maar aan kon dragen. Ging het nou over haar, haar familie, over Mongolië, zijn cultuur, politiek of geschiedenis. Ze maakte ons wijzer en wegwijs. En als het moest, ging ze als een pitbull mee om onze zaken te regelen. Met haar vissershoedje over haar oren getrokken, een Levi’s jeansjack om haar schouders, blaffend en bijtend naar iedereen die ons niet bediende zoals (het volgens haar) hoorde.

#OPEN DEUREN

Een van de bijzonderste ervaringen was het verblijf bij een nomadische familie. Tijdens onze tour door Noord- en Centraal Mongolië trokken we door afgelegen gebieden waar slechts hier en daar een ger opdoemde. We besloten op een avond aan te kloppen bij een van de families om te vragen of we er op bezoek mochten. We waren immers ontzettend nieuwsgierig naar hoe het nomadische leven er écht uitziet.

We werden hartelijk ontvangen – bijna als vanzelfsprekend. Er werd verse thee gezet met melk dat nog geen uur daarvoor vers gemolken was. We mochten blijven voor het eten en de noedels werden voor onze ogen gemaakt. Flinke stukken lam werden bereid en we gingen samen met de familie aan tafel. En na een stevige maaltijd bleven we slapen tussen hun bedden in.

Met slechts enkele dagen nog in Mongolië trekken wij in ieder geval alvast de conclusie dat Mongolië een onvergetelijke ervaring was. Mede mogelijk gemaakt door de vriendelijkheid van de mensen, de vrienden die we hebben ontmoet, het landschap en het avontuur.