Op reis enzo: de perikelen van een perfectionist

Perfectionisme: ‘Mensen die last hebben van perfectionisme stellen vaak onhaalbaar hoge eisen aan zichzelf. Vaak komt dit voort uit onzekerheid’ , Perfectionisme is een obsessief verlangen om handelingen perfect uit te voeren. – aldus de eerste beste definities die Google geeft bij de zoekterm ‘perfectionisme’.

In mijn dagelijks leven loop ik al zolang ik mij kan herinneren tegen dat begrip aan. Overigens heeft tegenwoordig iedereen daar wel een beetje last van toch? Ik zag laatst op FB een test waarin je 10 vragen moest beantwoorden waaruit zou blijken of je een échte perfectionist bent. En ja hoor daar kwamen de posts op mijn FB-tijdlijn tevoorschijn met mensen die maar al te graag deelden dat zij 10 van de 10 goed hadden en dus inderdaad the real deal waren. Oké oké, ik moet eerlijk bekennen dat ik ook mee heb gedaan en er 8 van de 10 goed had. ‘Balen’ natuurlijk, maar reden om het nog een keer te doen? Nee, omdat de test uiteraard niet beslist of je wel/geen perfectionist bent.

Maar wanneer ben je eigenlijk een perfectionist? Als je voldoet aan de definities die Google geeft? En is dat erg of juist niet? Ook al is het onderwerp cliché, ik wil jullie toch meenemen in de struggles rondom dit onderwerp in het algemeen, en in het specifiek rondom mijn huidige reis.

Het antwoord op de eerder gestelde vraag: ‘wanneer ben je eigenlijk een perfectionist?’ kan ik vanuit mijn achtergrond als verpleegkundig specialist GGZ beantwoorden. De misvatting omtrent perfectionisme zit hem in het feit dat mensen denken dat perfectionisten streven naar perfectie, maar dit hoeft slechts één van de verschijnselen van perfectionisme te zijn. Voor veel cliënten, en mijzelf trouwens, is perfectionisme de lat voor jezelf hoog leggen. Dit hoeft echter niet op elk vlak te zijn. Reizen is bijvoorbeeld alles loslaten, ‘niks moeten alles mogen’, je weet wel. In een ideale wereld klopt dat ook, maar bij mij werkt het toch net iets anders. Het begon al de eerste dag dat we in Mongolië waren, want we hadden immers nog niks gepland voor de komende maand en ik moest zoveel mogelijk toffe, niet-toeristische, levens veranderende herinneringen maken. In mijn hoofd ging het als een razende tekeer, met mijn gedachten nog half in mijn werk, een complementaire jetlag plus de vele keuzes voor de invulling van de komende maand. Misschien herken je het wel? Het één nog niet afgesloten hebben en al weer doorgaan met het volgende. Zo ontstaan tevens burn-outs. Een fenomeen dat iedereen kent en waarvan iedereen kan zeggen  ‘ja ik heb er ook ooit één gehad of ik ken wel iemand met een burn-out of een depressie’. Niet voor niks slikken zoveel mensen in Nederland antidepressiva. Maar wat is dan de oplossing?

Misschien heb je tijdens je opleiding wel eens een kernkwadrant moeten invullen. Een watte? Ja, zo’n ding waarbij je een uitdaging tegenover een kernkwaliteit moet zetten. De uitdaging van perfectionisme is dan ook ‘loslaten.’ Tja, als het écht zo makkelijk was, maar zomaar iets loslaten werkt niet in de praktijk. Want als het één bereikt is, dan volgt het volgende doel, even stil staan bij het behalen van het doel beslaat een fractie van een seconde. En wanneer het doel dan behaald is, is het dan goed genoeg? In mijn geval soms wel maar heel vaak ook niet. Die keer dat je een hike hebt gedaan van 10 km en je denkt dat er geen langere/moeilijkere trails zijn. Totdat je erachter komt dat 2 avonturiers waarmee je net even gepraat hebt de zwarte trail van 16 km hebben voltooid zonder een zweetdruppel op hun voorhoofd.

via GIPHY

Heeft perfectie dan alleen maar negatieve kanten? Nee, natuurlijk niet. Perfectie is de olie die je motor aandrijft en heeft mij gebracht waar ik nu sta. Maar dan blijft toch nog steeds de vraag bestaan: hoe laat je los? Als ik er heel goed in was geweest had ik dit artikel niet geschreven, wel word ik er steeds beter in. Hetgeen wat met perfectie gepaard gaat is de lat hoog leggen voor jezelf, een fenomeen dat mij al een x aantal jaar aandrijft. Wanneer ik dit schrijf komen heel wat voorbeelden boven drijven. Zo is het elk jaar met mijn verjaardag weer raak. Ik nodig een aantal mensen via FB uit en op het moment dat de uitnodiging de deur uitgaat begint het al. Ik vraag mensen aan te geven of ze wel/niet komen i.v.m. de inkopen. Niet iedereen geeft dit natuurlijk aan dus check ik 100x de FB-invitepagina. Daarover heen stuur ik nog even een berichtje, maak ik me druk over hoeveel kratten bier ik moet halen en wat voor hapjes ik klaar moet maken. Als het moment daar is maak ik me druk over of iedereen wel komt, of iedereen het wel gezellig heeft en ze de hapjes lekker vinden etc. etc. Met vervolgens als resultaat de hele avond hoofdpijn en niet naar mensen kunnen luisteren omdat ik teveel met hetgeen hierboven beschreven in mijn hoofd zit. Tja, ‘waarom stress je dan ook zo?’ hoor ik Thijs vragen. Ja, als ik dat wist. Maar eigenlijk weet ik wel waardoor het komt. Ik bedenk mij – net als vele mensen met mij – van te voren hoe mijn verjaardag moet zijn en wil niet onderdoen voor andere verjaardagen. Wat dus ook mee speelt is wat andere mensen denken en vinden van mijn verjaardag. Wanneer ik er vervolgens achteraf rationeel over nadenk snap ik niet waarom ik me zo druk heb gemaakt, want met wat biertjes en veel gezelligheid blijkt dat mijn grootste angst nooit uitkomt. Want ik vergeet bij het eerdere voorbeeld nog te noemen dat mijn grootste nachtmerrie zou zijn dat ik samen met Thijs in de huiskamer zit en iedereen heeft afgezegd omdat ze wat belangrijkers te doen hebben. Maar zou dit dan echt een nachtmerrie zijn? Nee, want Thijs en ik zouden ons prima vermaken samen.

Hetgeen ik hierboven probeer te beschrijven is dat perfectionisme niet alleen maar inhoudt dat je 10’en wilt halen en je een echt ‘stuutje’ bent, zoals we ze vroeger op de middelbare school noemden. Hoe cliché (is ‘ie weer) het ook klinkt, anno 2017 gaat het vooral ook over mee komen in de maatschappij. Ik ondervind in de dagelijkse praktijk van de GGZ dat veel cliënten niet kunnen meekomen en hierop worden afgerekend. Door hun psychische problemen dragen ze een stigma voor het leven, krijgen ze vaak geen betaald werk, doen ze moeilijk sociale contacten op en vinden ze geen geschikte woonplek. Ikzelf strijd ook voor een ideaal leven waarin het alleen maar goed gaat. Op elk vlak moet ik bepaalde doelen halen en aan eisen voldoen die ik vooral mezelf opleg.

Daarbij is het vaak zo dat perfectionisme gepaard gaat met onzekerheid. Wanneer je jezelf anders gedraagt dan ‘normaal’, wordt je nagestaard of wordt er achter je rug om gepraat. Iets dat de meesten vast herkennen van de middelbare school. Naar mijn idee geldt perfectionisme ook op sociaal gebied, en onzekerheid werkt op zijn beurt als versterker van het perfectionisme.

Dus wanneer ben je nu een perfectionist? En is dit erg? Hebben de vele zelfhulpboeken dan toch gelijk? Namelijk dat jezelf kwetsbaar opstellen juist een kracht is. Want eigenlijk vind ik dat je kwetsbaar opstellen gepaard gaat met loslaten. Net zoals mijn nachtmerrie omtrent het houden van presentaties. In mijn hoofd was ik bang voor scenario’s waarin ik helemaal dichtsla en geen woord meer uit kan brengen. Dan zou iedereen het over mij hebben en zou ik nooit meer een presentatie durven te geven. Is dit ooit gebeurd? Nee! Ik moet wel bekennen dat mijn eerste presentaties tijdens de master aanzienlijk slechter gingen dan de laatste aan het einde van de rit. Maar hetgeen ik voor vreesde is nooit gebeurd.  Sterker nog, wanneer ik niet aan de presentaties of aan de opleiding was begonnen omdat ik bang was, dan was ik nu geen verpleegkundig specialist GGZ geweest. En als ik wel was dichtgeslagen dan was ik hier ook wel over heen gekomen. En als iedereen het over mij zou hebben dan is dat niet mijn probleem maar die van hun. Snap je?

De voorbeelden blijven komen maar mijn punt is volgens mij duidelijk. Om verder te komen moet je over drempels heen ook al bestaat de kans dat je onderuit gaat en afgeschoten wordt. Wanneer dat gebeurt kom je er ook wel weer overheen en is het geen wereldramp. Loslaten betekent ook trots zijn op jezelf. Trots zijn op die 10 km die je gehiked hebt en niet stilstaan bij wat je ook had kunnen bereiken. Zoals je zelf ook snapt en ik al eerder heb genoemd en om het stuk met een happy ending te eindigen ?, mag je er trots op zijn dat je een perfectionist bent want je hebt het ver geschopt. Clicheeeeee! Bedenk soms alleen even dat het soms ook goed genoeg is wat je doet en je door je omgeving er niet op afgerekend wordt dat je een klein huis hebt of geen universiteit hebt gedaan. Als dit wel zo is, dan is mijn advies ga zo snel mogelijk op zoek naar nieuwe vrienden.